Anthakthika

Mepe wa misava lowu kombaka tiko-nkulu ra Anthakthika

Vundhzawu 14,000,000km2
Ntsengo wa vanhu 5,000 vaxinkarhana

Antakthika i tiko-nkulu leri nge dzongeni wa misava. mhandzi-nkokelo ya le dzongeni bya misava yikumeka eka tiko-nkulu leri, naswona rirhendzeriwe hi lwandle ra le Dzongeni. Tiko-nkulu leri ri funengeta 14,000,000 wati skwemitara hi ku anama, naswona it ravunthlanu hi kuanama eka matiko nkulu. Hi ku ringanisa, Anthakthika yi aname kambirhi kutlula tiko ra Ostraliya. Kwalomu ka 98% ya tiko-nkulu leri yi funengetiwe hi gwitsi leri enteke kwalomu ka 1.9km,[1] naswona gwitsi leri rindlandlamukela kufikela eribuweni ra tiko-nkulu leri.

Antakthika, hiku angarhela hirona tiko-nkulu leri titimelaka, leri omeke, naswona leri ngana moya kutlula matiko-nkulu hinkwawo, naswona ritlakukile kutlula matiko-nkulu man'wana.[2] Antakthika i tiko ra mananga, naswona rihava mpfula.[3] Kwalomu ka 1,000 kuya eka 5,000 wa vanhu vatshama eka tiyindlu ta vulavisisi leti akiweke atikweni-nkulu leri. Swivumbiwa leswi hanyaka eka tiko-nkulu leri swihlanganisa vulwembu bya lwandle, swimilana, swiharhi swo fana na swinyenyana swa lwandle na swin'wana.

Antakthika i tiko-nkulu ro hetelela leri tsumburiweke hi vanhu, naswona ku tsumburiwa ko sungula loku tsariweke kuve hi lembe ra 1820, hi pfumba ra vavalangi va Rhaxiya, Fabian Gottlieb von Bellingshausen na Mikhail Lazarev eka swikepe swa Vostok na Mirny. Hambiswiritano tiko-nkulu leri ri sarile ririhava vaaka tiko hikwalaho ka matshemelo ya rona lama nonohaka ku aka no hanya kona.

Antakthika yihava hulumendhe kumbe mfumo, kambe kova na mintwanano ya matiko lamahlayeke, lawa ma endlaka vulavisisi eka ndzhawu leyi. Kwalomu ka khume mbirhi wa matiko, ma tikirhetile ntwanano wa Antakthika hi 1959, naswona makume-nharhu nhungu man'wana ma tikirhetile ntwanano lowu kusukela lembe rero. Ntwanano lowu wu alela kuceriwa ka migodi ya timayini, Vusocha na switichi swa masocha, kubalesa tibhomu ta Nyukliya, naswona wu seketela vulavisisi bya Sayensi, naku sirhelela vumbango bya yona.

Mintshaho Lulamisa

  1. British Antarctic Survey. "Bedmap2: improved ice bed, surface and thickness datasets for Antarctica" (PDF). The Cryosphere journal: 390. Retrieved 6 January 2014. 
  2. National Satellite, Data, and Information Service. "National Geophysical Data Center". Government of the United States. Archived from the original on 13 June 2006. Retrieved 9 June 2006. 
  3. Joyce, C. Alan (18 January 2007). "The World at a Glance: Surprising Facts". The World Almanac. Archived from the original on 4 March 2009. Retrieved 7 February 2009. 
 
Commons
Wikimedia Commons has media related to: