Vurimi kumbe kurima i kuhlakula swimilana na ku fuwa swiharhi leswkau switadyiwa, kutirhisiwa eka swiambalo, mafurha, vutshunguri naswin'wana swilo leswitirhisiwaka ku hlayisa vutomi bya vanhu.[1] Vurimi tlange xiyege xa nkoka swinene eku humeleriseni nhlangano na nhluvuko wa vanhu, laha ku fuwa swiharhi ku vangeke ntalo wa swakudya hithlelo swi hlohlotela nhluvuko wa vanhu. Tidyondzo ta vurimi titiviwa hi Sayensi ya Vurimi. Matimu ya vutivi bya vurimi, ya sukela ekule ngopfu naswona vutivi lebyi byi khumbiwe ngopfu hi tinguva leti hambaneke, mindzhavuko leyi hambaneke na tithekinoloji leti hambaneke.

Nsimu yale Záhorie (Slovakiya)
Tinyimpfu na tihomu tiri karhi tidya swin'we e Afrika Dzonga

Vurimi bya manguva lawa byi katsa kurima hikuya hintalo wa swimilana, kuhlanganisa ka timbewu, kutirhisiwa ka mirhi yo kurisa swimilana, mirhi yo tshungula swifuwo na kuya mahlweni ka tithekinoloji tin'wana, swi pfune ku tlakusa ntshovelo, kambe hila thlelo swivanga mavambyi na ku onha mbangu. Kutirhisa mbewu leyi khotsiweke, swisungula ku tala ngopfu, hambi leswi swinga yirisiwa ematikweni man'wana. Ntshovelo wa swakudya na matirhisele ya mati iswin'wana swiphiqo leswikulu emisaveni.

Kwalomu ka un'we eka vanhu vanharhu emisaveni, vathoriwe no tirha eka vukorhokeri bya vurimi, naswona kulandzela ntirho wa vukorhokeri, hambi leswi kungana ku hunguteka ka vatirhi va tavurimi ematikweni ya vupela dyambu.

Masungulo Lulamisa

Rito vurimi (agriculture) impfangayo ma marito ya Xilatina (agricultūra), kusuka eka ager, "nsimu", na cultūra, "kuhlakula" kumbe "kukurisa".[2] Vurimi hakanyingi byi hlamusela ntirho lowu endliwaka hi vanhu, hambileswi ntirho lowu wuxiyiweke eka swiharhi swofana na Vusokoti, muhlwa na swin'wana.[3] Kurima swivula kutirhisa switirhisiwa swa ntumbuluko ku "hlakula no kurisa minchumu leyi hlayisaka vutomi, kuhlanganisa swakudya, vungoti, timhadzi na swin'wana leswi thsoveriwaka." Hlamuselo lowu wu hlanganisa ku rima na ku fuma swiharhi na ku kurisa mirhi.[4] Minkarhi yin'wana kuhambanisiwa vurimi na ku byala mirhi ya timhadzi, hikwalaho ka leswi mirhi yatimhadzi yitekaka malembe ku kula. Hambiswiritano kupfumerowa leswaku kuna kufana kokarhi eka mintirho leyi.[5][6]

Minthsaho Lulamisa

  1. Safety and health in agriculture. International Labour Organization. 1999. pp. 77–. ISBN 978-92-2-111517-5. Retrieved 13 September 2010. 
  2. Chantrell, Glynnis, ed. (2002). The Oxford Dictionary of Word Histories. Oxford University Press. p. 14. ISBN 0-19-863121-9. 
  3. Ulrich G. Mueller; Nicole M. Gerardo; Duur K. Aanen; Diana L. Six; Ted R. Schultz (December 2005). "The Evolution of Agriculture in Insects". Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics 36: 563–95. doi:10.1146/annurev.ecolsys.36.102003.152626. 
  4. "Definition of Agriculture". State of Maine. Archived from the original on 23 March 2012. Retrieved 6 May 2013. 
  5. Committee on Forestry Research, National Research Council (1990). Forestry Research: A Mandate for Change. National Academies Press. pp. 15–16. ISBN 0-309-04248-8. 
  6. Budowski, Gerardo (1982). "Applicability of agro-forestry systems". In MacDonald, L.H. Agro-forestry in the African Humid Tropics. United Nations University. ISBN 92-808-0364-6. Retrieved 17 March 2016.