Mfumo wa Zulu

Mfumo wa Zulu (/ˈzuːluː/, Zulu: KwaZulu), a ku ri mfumo wa le Dzongeni wa Afrika. Hi malembe ya 1810, Shaka u simeke vuthu leri hlanganiseke mintlawa leyi phikizanaka na rona kutani a aka valandzeri vo tala lava a va fuma xiphemu lexikulu xa Afrika Dzonga lexi a xi famba eribuweni ra Lwandle ra Indiya ku suka eNambyeni wa Tukela edzongeni ku ya eNambyeni wa Pongola en'walungwini.

Mepe lowu kombisaka ku humelela ka Mfumo wa Zulu ehansi ka Shaka (1816 Tian1828) eAfrika Dzonga ra manguva lawa. Ku tlakuka ka Mfumo wa Zulu swi sindzise tindhuna tin'wana na mindyangu ku baleka eka ndhawu leyikulu ya le dzongeni wa Afrika.

Nyimpi ya xin'wana-manana yo chavisa exikarhi ka lembe-xidzana ra vu-19 yi tlhekekile leyi heteleleke hi Nyimpi ya Ndondakusuka ya 1859 exikarhi ka vamakwavo Cetshwayo na Mbuyazi. Mintlawa leyi balekeke endhawini ya nyimpi ya Zulu a yi katsa Soshangane, Zwangendaba, Ndebele, Hlubi, Ngwane na Mfengu. Mintlawa yo hlaya yi khomiwile exikarhi ka Mfumo wa Zulu na Voortrekkers na Mfumo wa Britain wo fana na Xhosa. Evuxeni bya ndhawu ya rihlaza a ku ri tiko ra Mpondo ehansi ka hosi ya vona Faku na rixaka ra makwavo wa vona Mpondomise. Faku u vumbe Tiko ra Munhu la nga riki na munhu tanihi xisirhelelo exikarhi ka mfumo wa yena na Zulu. Hi 1879, vuthu ra Manghezi ri hlasele mfumo wa Zulu. Endzhaku ka ku hlula ko sungula ka Zulu eNyimpini ya Isandlwana hi sunguti, Manghezi ma hlanganile nakambe kutani ma hlula Zulu hi July hi nkarhi wa Nyimpi ya Ulundi, ku herisa nyimpi. Endzhaku ka swona, mfumo lowu wu ve xiphemu xa Tiko re mpatswa wa Afrika Dzonga.