Byala bya Xitsonga

Byala bya Xitsonga' (Kumbe Byala bya Xintu) i byala lebyi swekiwaka hi kuya hi ndlela na ndhavuko wa Vatsonga. A ku ri na migingiriko yo hlaya ku fana na tsimo, ku fulela yindlu, ku phahla na yin’wana leyi a yi endliwa laha a ku fanele ku swekiwa byalwa bya xintu leswaku loko va ri karhi va gingirika va va va ri ku hungaseni hi ku nwa byalwa bya xintu. Byalwa lebyi hi ndhavuko a byi nwiwa hi vanhu lavakulukumba, ngopfungopfu vakhalabye ni vakhegula. Loko se va xurhile a wu ta twa hi loko ku sungula pongo, ku yimbeleriwa tinsimu ku ciniwa ku tlhela ku tsakiwa.

Xikongomelo xin’wana hi byalwa lebyi a byi nwiwa a ku ri ku endlela leswaku ku va na vuxaka lebyinene exikarhi ka vakulukumba hikuva byalwa munhu a nga ta nwa a ri yexe naswona a byi nga xavisiwi. Byalwa bya xintu a byi swekiwa byi yisiwa na le vukosini laha vanhu va tiko a va vitaniwa va ya nwa mahala. Leswi na swona a swi vumba vuxaka lebyinene exikarhi ka hosi na vanhu va yona. Vukanyi na byona a byi endliwa laha vakulukumba a va rhambana hi mindyangu yo hambanahambana va ya nwa. Na kona evukanyini a ku hambananga na le byalweni hikuva a ku yimbeleriwa, ku ciniwa ku tlhela ku tsakiwa. Loko makanyi ya sungula ku tshana a ya rhwaleriwa kutani ku endliwa vukanyi. Vukanyi a byi sungula hi ku yisiwa evukosini ku ya luva hosi byi nga si nwiwa emindyangwini.

Byala bya Xintu

Tani hileswi Vatsonga na vona va nga rin’wana ra tinxaka ta vantima lava kumekaka laha Afrika-Dzonga, va swi kotile na vona ku fana na tinxaka tin’wana hi ku titshulela swakunwa swo hambanahambana leswaku va kota ku timula torha loko va hlanganile eka mitirho yo hambanahambana ya ndhavuko wa vona.

Vatsonga va titshulele tinxaka to hambanahambana ta mabyalwa ya xintu ku fana na:

● Muqombhoti	● Mbhambha	● Nyota	● Thothotho
● Xifenukani	● Badama	● Ncayoni	● Nghodwana
● Mukhubi	● Ximpharamele	● Xipopana	● Xiriwana
● Xikhalavatlana	● Ximbyanyana	● Byalwa-Vucema	● Nghwevu

Nxaxamelo lowu awu helelanga.